Ο Edmund Hillary αντιμετώπισε πάντα τις κακουχίες με στωικότητα, έχοντας ως σύνθημά του τη φράση: «Αν όλα ήταν εύκολα, η ζωή θα ήταν εξαιρετικά βαρετή».
Σκίτσο του Χίλαρυ, για την UNICEF.
Η πορεία μέχρι την κορυφή.
«Η κατάκτηση του Έβερεστ ήταν σαν να κερδίζεις έναν πόλεμο για χάρη της ανθρωπότητας. Πολλοί άνθρωποι με ρωτούν με ποιο τρόπο οφελήθηκε η ανθρωπότητα από αυτό το γεγονός. Η απάντησή μου είναι πως μας δίδαξε τις τεράστιες και ανεκμετάλλευτες ικανότητες του ανθρώπου: το θάρρος, την αντοχή, το πάθος, το αίσθημα ευθύνης και την ικανότητά του να πετύχει το αδύνατο... Είναι σαν να φτάνεις στο φεγγάρι χωρίς τη βοήθεια της τεχνολογίας» ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΧΙΛΑΡΥ.
Αφιέρωμα του National Geografic στον Χίλαρυ.
ΙΜΑΛΑΊΑ. Έβερεστ 8848μ.«Κανείς δεν ανεβαίνει βουνά για επιστημονικούς σκοπούς, αλλά για την πλάκα! Στο τέλος δεν είναι το βουνό που κατακτούμε, αλλά ο εαυτός μας» ΕΝΤΜΟΥΝΤ ΧΙΛΑΡΙ.
Στην στέγη του κόσμου, 29 Μαΐου 1953.
Ο Χίλαρυ μαζί με τον σέρπα (οδηγό) Τένζινγκ Νοργκάι από το Νεπάλ, ήταν οι πρώτοι που κατάφεραν να φτάσουν στην υψηλότερη κορυφή του κόσμου, το Έβερεστ, ύψους 8.848 μέτρων.ΟΡΕΙΒΑΤΗΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ
Και ο ποιητής είναι ορειβάτης.
Ένα τραχύ σκαρφάλωμα προς τα ύψη. Και η ποιητική ενέργεια είναι...
Ένα τραχύ σκαρφάλωμα προς τα ύψη. Και η ποιητική ενέργεια είναι...
Κωστής Παλαμάς
Του Γιάννη Σχίζα
Στις 10.1.2008 η Ιστορία υποδέχθηκε στους κόλπους της τον Νεοζηλανδό Έντμουντ Χίλαρυ, τον άνθρωπο που το 1953 πάτησε "σχεδόν πρώτος" το υψηλότερο ανεξερεύνητο σημείο του χερσαίου χώρου. Ήταν η κορυφή των 8848 μέτρων, που έφερε το δυτικοπρεπές όνομα "Έβερεστ" για να τιμήσει τον ʼγγλο τοπογράφο και στρατιωτικό Τζωρτζ Έβερεστ : Τον άνθρωπο που είχε προβεί σε ένα πρώτο υπολογισμό του ύψους της το 1841, έντεκα χρόνια πριν από την διαβεβαίωση της "Μεγάλης Τριγωνομετρικής Εποπτείας των Ινδιών" ότι επρόκειτο για την κορυφαία των κορυφών του κόσμου...
Η αποικιακή κουλτούρα παρέκαμψε από τον 19ο αιώνα το γηγενές όνομα της κορυφής, το "Τσομολούνγκα" - που σήμαινε στην τοπική γλώσσα "Ακλόνητη Καλή Ελεφαντίνα". Το 1953, από κεκτημένη ταχύτητα της έκπτωτης αγγλικής αποικιοκρατίας , αποσιωπήθηκε ή πέρασε σε δεύτερο πλάνο η παρουσία ενός μέλους της ορεσίβειας φυλής των Σέρπα στο πλευρό του Χίλαρυ. Ήταν ο Τένζινγκ Νοργκάϋ, που είχε ζήσει τα ανεμοδαρμένα ύψη των Ιμαλαϊων περισσότερο από πολλούς άλλους, που είχε ήδη επιχειρήσει 6 φορές την άνοδο στο Έβερεστ. Και ο οποίος εξέπεμπε μάλλον λατρευτικά παρά κατακτητικά αισθήματα απέναντι σε μια φύση μεγαλειώδη, απόκοσμη, εκθαμβωτικά σκληρή.
Ο μελισσουργός και μετέπειτα "Ιππότης της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας" σερ Έντμουντ Χίλαρυ, μάλλον δεν διέθετε τα γήϊνα ερεθίσματα του συναγωνιστή του και συμπρωταθλητή, που προχώρησε στην έβδομη απόπειρά του "για τη συντροφικότητα της προσπάθειας, τη χαρά της έντονης σωματικής δραστηριότητας, τον κρυστάλλινο αέρα που κάνει τα ρουθούνια να τσούζουν...για την απόλυτη απόλαυση, όχι τη δημοσιότητα" (1) Ανεξάρτητα όμως από τα ερεθίσματα και κίνητρά του, ο Χίλαρυ δεν επαναπαύθηκε στην κατά 50% επαυξημένη δόξα του, αλλά στη συνέχεια ανέπτυξε ερευνητικό και ανθρωπιστικό ρόλο. Μεταξύ του 1955 και 1958 συμμετείχε σε διεθνή ερευνητική αποστολή στην Ανταρκτική ενώ το 1958 πήρε μέρος στην πρώτη μηχανοκίνητη εκστρατεία στο Νότιο Πόλο. Το κυριότερο όμως έργο του ξεκίνησε στην δεκαετία του 1960, σε μια από τις "υψηλότερες" χώρες του κόσμου, στο Νεπάλ, όπου και επέστρεψε για να συμβάλει στη κατασκευή νοσοκομείων και σχολείων... Ο Χίλλαρυ αγωνίστηκε και έπεισε τη Νεπαλέζικη κυβέρνηση για την ανακήρυξη της περιοχής γύρω από τα Ιμαλάϊα σε Εθνικό Πάρκο, ενώ δια βίου διατήρησε τις επιφυλάξεις του απέναντι στον αναπτυσσόμενο ορεινό τουρισμό, με τις όποιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις...
Ο Χίλαρυ δεν ήταν απλός "χρήστης" ορεινών πεδίων, δεν είχε σχέση με κάποιους σημερινούς "καταναλωτές φύσης" που παθιάζονται για κατακτήσεις και κατορθώματα χωρίς να δίνουν δεκάρα για τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό περίγυρο. Πολλοί μετά το 1953 επεχείρησαν να επαναλάβουν το ρεκόρ του, όμως στη πορεία των χρόνων αυτό έγινε ανεπανάληπτο: Πριν από όλα στην εποχή του Χίλλαρυ η φύση της κορυφαίας των κορυφών παρέμενε άγνωστη, έχοντας προκαλέσει επτά αποτυχίες ορειβατικών αποστολών και ιδιαίτερα έναν "αμφίβολο" θάνατο όπως αυτόν του Τζωρτζ Μάλορυ (1924) - "αμφίβολο" σχετικά με το εάν είχε χρονικά επακολουθήσει την επιτυχή άνοδο στο Έβερεστ ή είχε επέλθει πριν, σε υψόμετρο μερικών δεκάδων μέτρων, πριν από την τελική έφοδο της ορειβατικής ομάδας... Ας σημειωθεί πάντως ότι το πρόβλημα δεν απαντήθηκε ούτε και το 1999, όταν ανακαλύφθηκε το "κατεψυγμένο" και άριστα διατηρημένο πτώμα του Μάλορυ.
Στην εποχή του Χίλαρυ το Έβερεστ ήταν ακόμη μια terra incognita, ανοιχτή σε φοβίες και πιθανολογίες κάθε είδους, "ύποπτη" για ιδιαίτερα βίαια καιρικά φαινόμενα. Το 1953 η προσέγγιση των Ιμαλαϊων γινόταν μετά από πεζοπορία πολλών ημερών από την πρωτεύουσα του Νεπάλ, ενώ σήμερα η προσέγγιση γίνεται με αεροπλάνο. Οι φιάλες οξυγόνου της αποστολής του 1953 ζύγιζαν 4 φορές περισσότερο από αυτές της δεκαετίας του 1990, οι μετεωρολογικές πληροφορίες ήταν σπάνιες και δεν είχαν την ταχύτητα και ακρίβεια των σημερινών λήψεων από μετεωρολογικούς δορυφόρους, τα ρούχα των ορειβατών δεν ήταν από πούπουλα όπως τα σημερινά, τα εσώρουχα δεν ήταν από πολυπροπυλένιο, τα κραμπόν (ορειβατικά καρφιά) δεν προσαρμόζονταν τόσο γρήγορα και δεν ήταν "εμπρόσθια" έτσι ώστε να επιτρέπουν την αναρρίχηση σε κάθετες επιφάνειες πάγου, τα αντίσκηνα δεν ήταν τόσο ανάλαφρα όσο αυτά των ημερών μας. Το σπορ είχε ακολουθήσει και προσαρμοσθεί στη δυναμική των ποικίλων, ατομικών, συλλογικών, τεχνολογικών και άλλων αλλαγών, που προστίθονταν η μια πάνω στην άλλη με το πέρασμα του χρόνου, κάνοντας όμως με αυτό τον τρόπο μη συγκρίσιμες τις επιδόσεις των διαφόρων περιόδων. Όπως το πέρασμα στο ελαστικό κοντάρι από το παλιό ξύλινο έκανε μη συγκρίσιμες τις παλιές με τις νέες επιδόσεις στο άθλημα του " άλματος επί κοντώ", έτσι και οι νεώτερες αναρριχήσεις παραβίαζαν την ισότητα του " ορειβατικού ανταγωνισμού" σε σχέση με τις παλιότερες. "Το Έβερεστ είναι πιο εύκολο βουνό απ’ ό,τι ήταν τον καιρό του πατέρα μου", δήλωνε ο γιός του Τένζινγκ Νοργκάϋ, συγγραφέας ενός εξαιρετικού βιβλίου με θέμα τη δική του, νοσταλγική αναρρίχηση στην ίδια την κορυφαία των κορυφών του κόσμου.1 Την αναρρίχηση που έκανε στη μνήμη του πεθαμένου πατέρα του και συν-ορειβάτη του Χίλαρυ....
"Τι θα απέδιδε την εμπειρία της φύσης των Ιμαλαϊων καλύτερα από τους όρους tremendum, mysterium, fascinans - τρομερό, μυστηριώδες, γοητευτικό - με τους οποίους περιγράφεται από τους θρησκειολόγους το θρησκευτικό βίωμα"- σημείωνε πρόσφατα ένας αρθρογράφος για το Λαντακ, Ινδικό κρατίδιο της περιοχής2. ʼλλες όμως προσεγγίσεις και ματιές από μια άλλη οπτική γωνία γι' αυτή την απόκοσμη φύση διαπιστώνουν ένα νέο, αναπτυσσόμενο και ανταγωνιστικό σκηνικό εκκοσμίκευσης. Μιας εκκοσμίκευσης ανάλογης με αυτήν που διαδραματίζεται στην ελληνική ορεινή ύπαιθρο, όπου η τουριστική βιομηχανία και από κοντά οι "καταναλωτές υπαίθριου χώρου", ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες τοπίων και βιοτόπων, σπέρνουν οδικά δίκτυα, 4Χ4 παντός καιρού και διαδρομής, χιονοδρομικά κέντρα και άκομψα "παραδοσιοφανή" ξενοδοχεία. Για να θερίζουμε εμείς νοσταλγίες....
"Εμπορευματοποιημένη ορειβασία, με πολλούς άπειρους οπαδούς, δεκάδες αλουμινένιες σκάλες, χιλιάδες μέτρα από καρφωμένα σκοινιά" : Ήταν μια από τις τελευταίες "ματιές" του Έντμουντ Χίλαρυ πάνω στις νέες συνθήκες στην ασιατική "Μέκκα της Ορειβασίας", που μεταφέρθηκε στη χώρα μας μέσω της "Ελευθεροτυπίας" (24.5.2003). Η ματιά αυτή μας καλεί, εδώ και τώρα, να προστατεύσουμε το ορεινό τοπίο από εκείνες τις επιπόλαιες διεισδύσεις που ισοδυναμούν με βιασμό...
1. Τζάμλινγκ Τένζινγκ Νοργκάϋ και Μπρόουτον Κόμπερν, "Αναζητώντας την ψυχή του πατέρα μου", εκδ. "Ωκεανίδα", μετάφραση Γιάννη Σπανδωνή, Αθήνα 20032.Γιώργος Λιερός, "ΛΑΝΤΑΚ", περιοδικό "Οικοτοπία", τεύχος 43
Η αποικιακή κουλτούρα παρέκαμψε από τον 19ο αιώνα το γηγενές όνομα της κορυφής, το "Τσομολούνγκα" - που σήμαινε στην τοπική γλώσσα "Ακλόνητη Καλή Ελεφαντίνα". Το 1953, από κεκτημένη ταχύτητα της έκπτωτης αγγλικής αποικιοκρατίας , αποσιωπήθηκε ή πέρασε σε δεύτερο πλάνο η παρουσία ενός μέλους της ορεσίβειας φυλής των Σέρπα στο πλευρό του Χίλαρυ. Ήταν ο Τένζινγκ Νοργκάϋ, που είχε ζήσει τα ανεμοδαρμένα ύψη των Ιμαλαϊων περισσότερο από πολλούς άλλους, που είχε ήδη επιχειρήσει 6 φορές την άνοδο στο Έβερεστ. Και ο οποίος εξέπεμπε μάλλον λατρευτικά παρά κατακτητικά αισθήματα απέναντι σε μια φύση μεγαλειώδη, απόκοσμη, εκθαμβωτικά σκληρή.
Ο μελισσουργός και μετέπειτα "Ιππότης της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας" σερ Έντμουντ Χίλαρυ, μάλλον δεν διέθετε τα γήϊνα ερεθίσματα του συναγωνιστή του και συμπρωταθλητή, που προχώρησε στην έβδομη απόπειρά του "για τη συντροφικότητα της προσπάθειας, τη χαρά της έντονης σωματικής δραστηριότητας, τον κρυστάλλινο αέρα που κάνει τα ρουθούνια να τσούζουν...για την απόλυτη απόλαυση, όχι τη δημοσιότητα" (1) Ανεξάρτητα όμως από τα ερεθίσματα και κίνητρά του, ο Χίλαρυ δεν επαναπαύθηκε στην κατά 50% επαυξημένη δόξα του, αλλά στη συνέχεια ανέπτυξε ερευνητικό και ανθρωπιστικό ρόλο. Μεταξύ του 1955 και 1958 συμμετείχε σε διεθνή ερευνητική αποστολή στην Ανταρκτική ενώ το 1958 πήρε μέρος στην πρώτη μηχανοκίνητη εκστρατεία στο Νότιο Πόλο. Το κυριότερο όμως έργο του ξεκίνησε στην δεκαετία του 1960, σε μια από τις "υψηλότερες" χώρες του κόσμου, στο Νεπάλ, όπου και επέστρεψε για να συμβάλει στη κατασκευή νοσοκομείων και σχολείων... Ο Χίλλαρυ αγωνίστηκε και έπεισε τη Νεπαλέζικη κυβέρνηση για την ανακήρυξη της περιοχής γύρω από τα Ιμαλάϊα σε Εθνικό Πάρκο, ενώ δια βίου διατήρησε τις επιφυλάξεις του απέναντι στον αναπτυσσόμενο ορεινό τουρισμό, με τις όποιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις...
Ο Χίλαρυ δεν ήταν απλός "χρήστης" ορεινών πεδίων, δεν είχε σχέση με κάποιους σημερινούς "καταναλωτές φύσης" που παθιάζονται για κατακτήσεις και κατορθώματα χωρίς να δίνουν δεκάρα για τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό περίγυρο. Πολλοί μετά το 1953 επεχείρησαν να επαναλάβουν το ρεκόρ του, όμως στη πορεία των χρόνων αυτό έγινε ανεπανάληπτο: Πριν από όλα στην εποχή του Χίλλαρυ η φύση της κορυφαίας των κορυφών παρέμενε άγνωστη, έχοντας προκαλέσει επτά αποτυχίες ορειβατικών αποστολών και ιδιαίτερα έναν "αμφίβολο" θάνατο όπως αυτόν του Τζωρτζ Μάλορυ (1924) - "αμφίβολο" σχετικά με το εάν είχε χρονικά επακολουθήσει την επιτυχή άνοδο στο Έβερεστ ή είχε επέλθει πριν, σε υψόμετρο μερικών δεκάδων μέτρων, πριν από την τελική έφοδο της ορειβατικής ομάδας... Ας σημειωθεί πάντως ότι το πρόβλημα δεν απαντήθηκε ούτε και το 1999, όταν ανακαλύφθηκε το "κατεψυγμένο" και άριστα διατηρημένο πτώμα του Μάλορυ.
Στην εποχή του Χίλαρυ το Έβερεστ ήταν ακόμη μια terra incognita, ανοιχτή σε φοβίες και πιθανολογίες κάθε είδους, "ύποπτη" για ιδιαίτερα βίαια καιρικά φαινόμενα. Το 1953 η προσέγγιση των Ιμαλαϊων γινόταν μετά από πεζοπορία πολλών ημερών από την πρωτεύουσα του Νεπάλ, ενώ σήμερα η προσέγγιση γίνεται με αεροπλάνο. Οι φιάλες οξυγόνου της αποστολής του 1953 ζύγιζαν 4 φορές περισσότερο από αυτές της δεκαετίας του 1990, οι μετεωρολογικές πληροφορίες ήταν σπάνιες και δεν είχαν την ταχύτητα και ακρίβεια των σημερινών λήψεων από μετεωρολογικούς δορυφόρους, τα ρούχα των ορειβατών δεν ήταν από πούπουλα όπως τα σημερινά, τα εσώρουχα δεν ήταν από πολυπροπυλένιο, τα κραμπόν (ορειβατικά καρφιά) δεν προσαρμόζονταν τόσο γρήγορα και δεν ήταν "εμπρόσθια" έτσι ώστε να επιτρέπουν την αναρρίχηση σε κάθετες επιφάνειες πάγου, τα αντίσκηνα δεν ήταν τόσο ανάλαφρα όσο αυτά των ημερών μας. Το σπορ είχε ακολουθήσει και προσαρμοσθεί στη δυναμική των ποικίλων, ατομικών, συλλογικών, τεχνολογικών και άλλων αλλαγών, που προστίθονταν η μια πάνω στην άλλη με το πέρασμα του χρόνου, κάνοντας όμως με αυτό τον τρόπο μη συγκρίσιμες τις επιδόσεις των διαφόρων περιόδων. Όπως το πέρασμα στο ελαστικό κοντάρι από το παλιό ξύλινο έκανε μη συγκρίσιμες τις παλιές με τις νέες επιδόσεις στο άθλημα του " άλματος επί κοντώ", έτσι και οι νεώτερες αναρριχήσεις παραβίαζαν την ισότητα του " ορειβατικού ανταγωνισμού" σε σχέση με τις παλιότερες. "Το Έβερεστ είναι πιο εύκολο βουνό απ’ ό,τι ήταν τον καιρό του πατέρα μου", δήλωνε ο γιός του Τένζινγκ Νοργκάϋ, συγγραφέας ενός εξαιρετικού βιβλίου με θέμα τη δική του, νοσταλγική αναρρίχηση στην ίδια την κορυφαία των κορυφών του κόσμου.1 Την αναρρίχηση που έκανε στη μνήμη του πεθαμένου πατέρα του και συν-ορειβάτη του Χίλαρυ....
"Τι θα απέδιδε την εμπειρία της φύσης των Ιμαλαϊων καλύτερα από τους όρους tremendum, mysterium, fascinans - τρομερό, μυστηριώδες, γοητευτικό - με τους οποίους περιγράφεται από τους θρησκειολόγους το θρησκευτικό βίωμα"- σημείωνε πρόσφατα ένας αρθρογράφος για το Λαντακ, Ινδικό κρατίδιο της περιοχής2. ʼλλες όμως προσεγγίσεις και ματιές από μια άλλη οπτική γωνία γι' αυτή την απόκοσμη φύση διαπιστώνουν ένα νέο, αναπτυσσόμενο και ανταγωνιστικό σκηνικό εκκοσμίκευσης. Μιας εκκοσμίκευσης ανάλογης με αυτήν που διαδραματίζεται στην ελληνική ορεινή ύπαιθρο, όπου η τουριστική βιομηχανία και από κοντά οι "καταναλωτές υπαίθριου χώρου", ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες τοπίων και βιοτόπων, σπέρνουν οδικά δίκτυα, 4Χ4 παντός καιρού και διαδρομής, χιονοδρομικά κέντρα και άκομψα "παραδοσιοφανή" ξενοδοχεία. Για να θερίζουμε εμείς νοσταλγίες....
"Εμπορευματοποιημένη ορειβασία, με πολλούς άπειρους οπαδούς, δεκάδες αλουμινένιες σκάλες, χιλιάδες μέτρα από καρφωμένα σκοινιά" : Ήταν μια από τις τελευταίες "ματιές" του Έντμουντ Χίλαρυ πάνω στις νέες συνθήκες στην ασιατική "Μέκκα της Ορειβασίας", που μεταφέρθηκε στη χώρα μας μέσω της "Ελευθεροτυπίας" (24.5.2003). Η ματιά αυτή μας καλεί, εδώ και τώρα, να προστατεύσουμε το ορεινό τοπίο από εκείνες τις επιπόλαιες διεισδύσεις που ισοδυναμούν με βιασμό...
1. Τζάμλινγκ Τένζινγκ Νοργκάϋ και Μπρόουτον Κόμπερν, "Αναζητώντας την ψυχή του πατέρα μου", εκδ. "Ωκεανίδα", μετάφραση Γιάννη Σπανδωνή, Αθήνα 20032.Γιώργος Λιερός, "ΛΑΝΤΑΚ", περιοδικό "Οικοτοπία", τεύχος 43
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου